Autora: Lic. M. Mercedes Males R. |
A mi Madrecita | Madre Querida |
A mi ser Amado | A mi madrecita querida | |
Buscando Libertad | Amada Naturaleza | |
A mi gran Amiga | Loor a la Tierra | |
Creciendo el amor | Reina | |
Mujer | Te vas | |
Laguna de San Pablo |
RIKSICHIY
Ñuka shutimi kapan Maria Mercedes Males Ramirez, ishkay chunka sukta puncha kapak killa 1968 watapi wacharishakami kani. Atuntaqui kitilli Antonio Ante kiti, Imbabura markamantami kani; ñukaka Pontificia Universidad Católica del Ecuador-Ibarra Hatun Yachana wasipimi yachakushpa katirkani, Licenciada Educación Básicapi Yachikmi kani, shinallatak Lingüista Kichwapashmi kani, kunanllatak llamkashpami kawsani. Ñuka taytakunami karka: José Rafael Males Maigua María Rosa Ramirez Córdova Kinkuchi kichwa ayllu llaktamantami karka. Ñukaka ña sawarishka mi kani, ñuka kusapa shutimi kan Fabian Maldonado shinapash ña kimsa churi, ushikunata charipani: kallaripika ñuka churi Alvaro, payka ña kimsa chunka chusku watatami charin, shinallatak, ñuka ushi Olguita ña ishkay chunka sukta watayukmi kan, ñuka ushi Johanitaka ña ishkay chunka shuk watayukmi, shinapash kunanpika kimsa ñitu wawakunata charini: Lenin, Mayalen Keisykupash.
Kallaripika, “Policarpa Salavarrieta” yachana wasipimi yachakurkani, katipika “Alberto Enríquez” hatun yachana wasipimi yachakushpa katirkani, washapika, “Pontificia Universidad Católica del Ecuador ” may hatun yachana wasipimi yachakushpa katirkani, chaypika ñukanchik Kichwa shimitami yachakushpa karkani.
Ña chunka iskun watallapilla llamkashpa kallarirkani, chayralla Educación Intercultural Bilingüe kallarikukpimi shuk mushuk yachana wasitami wiñchishpa kallarirkani, kay yachana wasika “Rikcharishun” shutichishkami karka. Kay Yachana Wasika 1990 watapimi wiñarirka, Chuchuqui ayllullaktapimi sakirin shinallatak Eugenio Espejo kitillipi,Otavalo kitipimi tiyakun.
Kay yachana wasika tukuy tayta mamakunawan llankashpami usharirka, shinapash Ecuador mama llaktapika ñami kay ushaykunawan llamkashpa katinakurka ñukanchik kawsayta sinchiyachishpa katinkapak, ama saruy tukushpa kawsankapak sinchi sinchi SHUNKUMANTA AWARIKUNA Lic. Mercedes Males llamkashpa katirkanchik.
Tukuyllami ñukanchik shimita , ñukanchik yuyayta paktachinkakaman tarinkakaman katirkanchik. Yachaykunataka ishkay shimipimi yachachishpa katirkani, shinami kan: Kichwata, castellanotapash, killkashpantin, uyashpantin, rimashpantin, killka katishpantin llamkashpa katirkanchik; shinami ashtawan , ashtawan yuyaykuna mirarishpa katirkani, ña arawikunata, hatunyuyaykunata, ñawpa rimaykunatapash killkashpa katirkani, ñukanchik wawakunapi yuyarishpa. Shinallatak Ministerio de Educación ukutapash yanaparkani awarik mushuk yuyaykunata rurashpa yanaparkani, shinallatak mushuk shimi kamutapash allichishpa yanaparkani.
Kunanka “Humberto Vacas Gómez ” Yachana wasipimi llamkashpa katikuni, chaypika ñukapak awarikunata ashtawan sinchiyachispa katirkani, shinallatak wawakunamanka yachachishpapash katirkani nukanchik kichwa shimita, ñukanchik kawsayta sinchiyachinkapak munaymanta shina katina kanchik.
Kikinkunaman tukuy shunkuwan kichwa shimita sinchiyachinamanta kay arawikunata riksichipani.
Yupaychani.