• .
  • (+593) 0981 325 128
  • Chat WhatsApp

Pusakniki Wankuriy

ANTAWA KAMACHIYTA PAKI

Shukniki Pakma

TUKUYTA KAMAY

Bajar Pdf

371. Niki.- Antawa Kamachiyta Paki.- Antawa kamachiyta pakinaka antawata purichishpa ñankunapi ruraykunawan, mana rikushkawan, kasiklla purinapi wakllichishkata huchayaymi.

372. Niki.- Kikinllatak wanariy.- Kikimanta wanariy rikurikpi, antawa kamachiyta pakishpa llakichik runapak chusku nikikama yawar ayllu kakpi, ishkaynikikama ayllupak ayllu kakpika, kamak runaka wanachiyta mana churay ushanka nakashpaka wichkashpa mana wanachiytami churanka.

373 Niki.- Purik runapak, antawa ukupi kakpak, antawata yanapakpa  kunkay kakpi.- Antawa ñikaypi anta purichik mana rikunata charikpi, ashtawanpash purik runa, antawa ukupi purikuk, antawapi yanapak nakashpa shuktak runa kakpika, niki killkapi churashka kamak killkawanmi wanachishka kanka, kamayta pakishkata rikurashpa, shinapash antawa purichikllatami iñik pankapi iñukunataka kichuna.

374 Niki.- Antawa kamachi pakishkata sinchiyachik.- Wanachiyta paktachinkapakka, antawa kamachiyta pakishkapika kay ruraykunatami riksirinka:

1. Ayllukuna shuk payayashka, ashalla pachapak sakichishka, wiñaypak kichushka iñik pankawan antawata purichikushpa antawa kamachiyta pakikpika kay llakita wanachinapak churashka kamaytami tukuytak paktachinka;
2. Shuk ayllu, kuyurik antawata kamachiywan mana arinishka kashpa pushakukpi nakashpaka mutsurishka pataman mana paktakashka iñik pankawan antawata purichikushpa antawa kamachiyta pakikpika kay llakita wanachinapak churashka kamaytami tukuytak paktachinka.
3. Antawata ñikachishpa chaymanta mitikushpa antawa kamachiyta pakikpika, llakita wanachinapak churashka kamaytami tukuytak paktachinka.
4. Shuwashka antawawan hatun ñikachiypi urmakpika, antawa kamachiyta pakikpi llakita wanachinapak churashka kamaytami chawpiyallita mirachishpa tukuytak paktachinka, shinallatak shuktakmantaka antawata shuwashkamanta wanachinapak taripaytapash kallarinka.

375 Niki.- Llakichinapak Antawata hapikpi.- Shuk ayllu kuyurik antawata purichishpa llakichiypi yaykurikpika, llakichishkamanta nakashpaka llakichiypi yanapashkamanta taripashka kakpipash, wanachinapak churashka pachakunatami iñik pankata anchuchishka kanka. Wanachishkataka antawa purichikta chapask pushakkunamanpash willashkami kanka.

Ishkayniki pakma

ANTAWA PURICHINATA MANA USHASHPA HUCHATUKUY


376 Niki.- Machashka, umachinkachinawan, miyuy hampita upyashka kashpa antawata pushakushpa wañuchikpi.- Shuk ayllu, kuyurik antawata machashka, umachinkachinawan, miyuy hampita upyashka kashpa antawata pushakushpa ñikaypi ayllukunata wañuchikpika, chunka watakama, mana kashpaka chunka ishkay watakamami wichkashpa wanachinka, shinallatak antawata purichina iñik pankatapash wiñaypakmi kichunka.

Llaktayukta aparik antawa kakpika, ñawpa millkapi churashka wanachiypak hawapipash, antawa charikta shinallatak antawa wankurinatapashmi llaktayukta wakllichishkamanta makipurashpa allichichun churanka, shinallatak antawa tantanakuyta chapakkunapashmi antawa wankurita taripayta kallarinka.

377 Niki.- Wañushkamanta hucha.- Shuk ayllu, kawsay rikunata charishpapish huchayashpa antawa  ñikaypi shuk nakashpa tawka ayllukunata wañuchikpika, shuk watamanta kimsa watakamami wichkashpa wanachishka kanka, shinallatak wanachina pachakunata paktashka kipaka sukta killakamami antawa purichina iñik pankatapash harkachishka kanka.

Mana mutsurishkawan, chikiwan, mana kikinyashkawanpash wakllichikpika kimsa watamanta pichka watakamami wanachishka kanka, kaykunamanta:

1. Yalli kallpaywan.
2. Antawapak hillaykuna wakllirikukta rikushka kashpapish purikukpi.
3. Antawapak muyukkuna llampu, payayashka kakpipash purikukpi.
4. Kamachiy rikuchishka sayllata yallishpa antawata purichikukpi, kari warmi antawa purichik unkushka kashpa antawata purichikukpipash.
5. Kamachiyta, uchilla kamachiyta, sumakruray nikikunata, kamachikkuna kachashkata, chapakkuna churashkatapash mana uyashpa llakichikpi.

Ñikaypi llakichik antawa llaktayukta yanapak kakpika, antawata charik kari warmi ayllu shinallatak antawa tantanakuypashmi wakllirishka charishkakunata makipurashpa allichinka, antawa tantanakuyta pushakpashmi antawa wankurita pushakkuna kay llakikunapi imalla rikuna charishkata taripay kallarinkakuna.

Chayshina wanachina chani kullkitallatakmi kay kari warmi antawapurichikta llakikunata rikushpapish llankachun mañashkamanta nakashpaka purichun sakishkamantaka kari warmi llaktapak nakashpaka shukllapak llankak runamanpash churanka.

378. Niki.- Llankayta pushak, rurakpash mana allí llankashpa wañuyman chayachishka kakpi.- Llankayta pushak nakashpaka rurakpash llaktayukta rikurana paktayta kunkarishpa llakta ñankunapi nakashpaka ruraypipash, antawa ñikaypi llakichiywan shuk nakashpaka tawka ayllukuna wañukpika, kimsa watamanta, pichka watakamami wichkashpa wanachishka kanka. Llankayta pushak, rurak runa shinallatak llankayman kayachikpashmi charishka wakllirishkata allichinapak makipurankami.

Llaktapak llankaywasillatak ruraykunata kikinmanta pushakukpika, llasapsi wanaytaka llaktapak llankaywasimanmi chayachinka shina llatakllankayta pay kikin pushakuk kari warmi awllimanka ñawpa millka killkapi churashka llakichiytami sumaychashpa chayachinka.  

Llaktapak ñankunapi llankaykunata rurakushpa chikiyanata, maklluytapash harkanapak willaykunata mana churashkata taripaypi antawa purichik chapakkuna riksishpaka, llankayka willaykunata allichinkama harkachishkami kanka, shinallatak ayllukunata, tantanakuytapashmi kamachipak riksichishka chani kullkiwan wanachinka.

379. Niki.- Antawa ñikaypi chukririkpi.- Antawa kamachi huchapi ayllukuna chukririkpika, kay 152 niki killkapi churashka killkawanmi wanachinka, tukuy wanachiymanta chuskupi rakishpa ashayachishpa shukllachishpami  rikunka.

Antawata purichina iñik pankapi chunka iñutami ushayachinka.

Antawa purichiy huchakunapi  machashka, miyuy hampita upyashka kashpa antawata pushakushpa chukrichikpika, kay 152 niki killkapi rikuchishkatami kimsapi rakishkata mirachishpa tukuyta paktachinka, shinallatak antawa purichinapak iñik pankataka wichkashka kawsana pachakunapak churashka chawpi pachakunatami harkachinka.

Kari warmi antawayukka, llasapsi llakikunataka makipurashpami yanapanata charin.

380. Niki.- Charishka waklliriy.- (Mushukyashka kamachiymata 6 Niki, y/i, R.O. 598-3S-IX-2015).- Ayllukuna antawa ñikaywan charishkata wakllichikpi kay llakika llankak ayllukuna paykunapak killakullkita ishkay killa hapinata mana yallikpi nakashpaka sukta killa hapinata killakullkimanta mana yallikpika, ishkay killata killakullki hapinawan shinallatak antawa purichina iñik pankapi sukta iñutami ashayachinka, ashtawanpash llakichishkamanta llapsi sumaychayta shuktak ayllukunatapash wakllichikpika ima hucha ashtawan tiyashkatami rikunka.

Ñawpaman churashka millka killkapika, antawa purichina iñik panka harkachishka pachakunapi nakashpaka kichushka kashpapash antawata purichikukpika, pichka killata hapina chani killakullkiwanmi wanachishka kanka.

Ayllukuna antawa ñikaypi charishkatalla llakichikpi kay llakichishka llankakpak sukta killa hapina killakullkita mana yallikpika, llankakpak chusku killakullkiwan shinallatak antawa purichina iñik pankamanta iskun iñuta ashayachishkawanmi wanachinka.

Ñawpaman churashka millka killkapika, antawa purichina iñik panka harkachishka pachakunapi nakashpaka kichushka kashpapash antawata purichikukpika, pichka killata hapina chani killakullkiwanmi wanachishka kanka.

Antawata purichikuk machashka kakpi nakashpaka miyuy hampita upyashka kakpika, rakishpa wanachinapak churashkatami paktachinka, kimsapi rakishpapishmi mirachinka shinallatak kimsa chunka punchamanta chusku chunka pichka punchakamami wichkashpa wanachinka.
 
Imashina kakpipash, kari warmi antawayuk kashpaka llapsi llakichishkamantaka makipurashpami yanaparinkakuna.

381. Niki.- Llaktayukta aparik antawapi yalli huntachikpi.- Shuk ayllu istallakta, suyu uku, markapura ukupi yapa antawata achka runakunawan tukuylla antawata pushakpika sukta killakamanta shuk watakamami wichkashpa wanachinka, kay pachallatatakmi antawa purichina iñik pankatapash sakichinka.

382. Niki.- Tukuylla antawata hillaykuna wakllirishkata riksishpapish pushakukpi.-  Ayllukuna tukuylla antawa hillaykuna wakllirishkata rikushpapish runakunapak kawsayta llakichinalla kakta riksishpapish antawata purichikupika kimsa chunka punchamanta patsak pusak chunka punchakamami wichkana wasipi churanka, wanachina pachakunallatatakmi antawa purichina iñik pankata harkachinka.

kari warmi antawayuk kashpaka makipurashpami yanapankakuna.


Kimsaniki pakma

ANTAWA KAMACHIYTA TAKAY


383 Niki.- Llampu payayashka rumpayuk antawata purichikukpi.-  Shuk antawata llampu payayashka rumpayukta pushakukpi, pichka punchamanta chunka pichka punchakamami wichkashpa wanachinka shinallatak antawa purichina iñik pankapipash pichka iñutami ashayachinka.

Llaktayuk aparik antawa kakpika ñawpa millkapi churashka wanachinataka ishkay kutinmi paktachinka

Ashtawanka wakllirishkata allichinkamami antawatapash harkanchinka.

384 Niki.- Umachinkachinawan, Miyuy hampita, chakrushka machana yakuta upyashka kashpa antawata pushakpi.- Ayllukuna umachinkachinawan, Miyuy hampita, chakrushka machana yakuta upyashka kashpa antawata pushakpika, antawa purichina iñik pankapi chunka pichka iñutami ashayachinka shinallatak kimsa chunka punchata wichkanka; antawatapash antawataka ishkay chunka chusku sayllakama harkachinka.

385 Niki.- Antawata machashka pushakpi.- Ayllukuna antawata machashka purichikukpi, kayshinami wañachishka kanka:

1. Shuk pukputupu yawarpi 0,3 manta 0,8 gramos hayakyaku tiyakpika, lllankak shuk killakullki chaniwan, antawa purichina iñik pankapi pichka iñutami ashayachinka, shinallatak pichka punchatami wichkashpa wanachinka.
2. Shuk pukputupu yawarpi 0,8 manta 1,2 gramos hayakyaku tiyakpika, llankak ishkay killakullki paktawan, antawa purichina iñik pankapipash chunka iñuta ashayachishkawan, shinallatak pichka punchata wichkashpami wanachinka.
3. Shuk pukputupu yawarpi 1,2 gramos yalli hayakyaku tiyakpika, llankak kimsa killakullki paktawan, antawa purichina iñik pankata sukta chunka punchatami harkachinka shinallatak kimsa chunka punchatami wichkashpa wanachinka.

Llaktayukpak uchilla, hatun antawata shinallatak mintalak nakashpaka kipita aparik antawata kari warmi purichikkuna, umachinkachina, miyuy hampita upyashka mana tiyakpi, shinallatak  shuk pukputupu yawarpi 0,1 gramos hayakyaku tiyashkata paktarikllakuna. Kay tupumanta yallikpika, antawa purichina iñik pankapi kimsa chunka iñukunatami ashayachinka shinallatak iskun chunka punchakunatami wichkashpa wanachinka.

Ashtawanka, tukuy rikuykunapi paktashpapish, antawataka ishkay chunka chusku sayllatami wichkanka.

386. Niki.- Antawa kamaywakllichiy shukniki samipi.- kimsa punchata wichkashpa, llankakpak shuk killakullkiwan shinallatak antawa purichina iñik pankapi chunka iñukuna ashayachishkawanmi wanachinka.

1. Antawa purichina iñik pankata mana charishpa antawata purichikukpi.
2. Kari warmi antawa purichik antawa kamachikta, chapaktapash waktakpi, sinchita rimakpi.
3. Shuk antawawan kari warmi antawapurichik, kamachiykunapi kallpanapak tupu churashkata yallikpi.

Kay 1 niki killkamantaka, iñukuna ashayachina mana chayankachu. Antawataka wanachishkamanta kullki chayachishka kipami tikrachinka shinallatak antawayuk runapashmi wanachi kullkitaka makipurashpa chayachinka.

Llankakpak ishkay killakullkiwan, antawa purichina iñik pankapi chunka iñukunata ashayachishkawan shinallatak kanchis punchakunata antawata wichkashpami wanachinka.

1. Llaktayukta aparik, kipikunata, charishkatapash aparik antawata purichinapak arinishka killkata mana charishpa nakashpaka arinishka llankanamanta chikanyashpa llankakukpi. Ashtawan antawata mitachinapak arinishka antawakuna shina tullpushka kakpi, kari warmi kamakka antawatami shuktak tullpuwan shuyuchun mañanka shinallatak purinatapash harkanka. Kay mashkata tukuy rurashkataka antawa wichkashka wasimi shuk killkapi allikashkata riksishpa willanka. Tullpu mushukyachinapak mutsurishkataka kamayta wakllichik ayllumi tukuy churanka.
2. Shuk antawa purichichun arinishka iñik pankawan, shuktak chikan antawata purichikukpi.
3. Ayllukuna kuyurik antawawan tukuylla ñanpi kallpashpa mishanakukpi.

387. Niki.- Antawa kamaywakllichiy Ishkayniki samipi.- Llankakpak chawpi  chani  killakullkiwan shinallatak antawa purichina iñik pankapi iskun iñukunata  ashayachishkawanmi wanachinka.

1. kari warmi antawapurichik antawawan takarishpa charishkakunalla wakllirikpi shinallatak llankapak ishkay killakullkimanta urayman chani kakpi.
2. kari warmi antawapurichik shuk payayashka, anchuchishka, pichashka, sakichishka antawa purichina iñik pankawan antawata purichikukpi.
3. Chunka sukta wata yalli imilla kashpa antawa purichinapak arinishkata charik shinapash antawa purichina pankata charikta yanapachun mutsushka kashpapish, mana uyashpa kamachiyta pakikpi.
4. Kari warmi antawapurichik istallaktamanta kashpa kay llaktapi rikshka kawsakushpa mintalak antawawan Mamallakta saywa ukupi llankayta mañachikukpi.
5. Kari warmi antawapurichik kikin yuyaymanta ayllukunata huntachikpi, mana kashkapa antawaman yalli llashak kipita churashpa antawata purichikukpi.

Kari warmi antapyu purichik shinallatak chakipuriktapash, paykuna llakichikpika, chanillawanmi wanachishka kanka.

Killkashka:
Kay  5-18-CN/19 yupay wanachishka killka, Mamakamachiymanta killkashka No. 80, 2 puncha aymuray killa 2019 willachishkapika, kay 3 yupay killkamanta yuyaypaktarirkakuna, kaypi churashka shina paktachikpika mamakamachiywan waktarin nishpa. Mamakamachiywan allikashkata chimpapurayka wanachina tiyakpipash, imilla aylluka chikanyashka kamaywan kay mamakamachiypak 175 Niki killkawan chimpapurachishpami paktarinka, shinallatak llaktayuk-yachay yanapaywan wanachishpa kay mamakamachiypak 76 Niki 13 yupaywan; ; y , 90 de la Ley Orgánica de Tránsito, Trans kamachiypak 305, 306 shinallatak 370 niki killka;  Orgánica de Tránsito, Transporte Terrestre y Seguridad Vial kamachiypak 90 niki killkawanpash.

388. Niki.- Antawa kamaywakllichiy kimsaniki samipi.- ( Kay 171 niki killkawan kamachiy mushukyachishka s/n R.O. 512-5S, 10-VIII-2021).- Llankakpak chusku chunka patsak killakullki chaniwan wanachishka kanka:

1. Kari warmi antawapurichik shuk antawata llakitukunalla kuskapi harkachikpi, shayachikpi, kayshinapi: Mana shayanapak rikuchishkapi, kinkukunapi, chakakunapi, kaymanta yaykuna llukshinakunapi, kichki kuskakunapi, amsallapi, chakata ñankunapi, urinwichiyashka ñankunapi nakashpaka witkuna chakakunapi, kamachiykunapi rikuchishka unanchata mana churashkamanta.
2. Antawata kari warmi purichik kuyurik antawawan nakashpaka aparishka charinakuwan, ñan pampakunata pakikpi, wakllichikpi.
3. Kari warmi antawapurichik  llaktayukkuna purina ñanpi llushpinalla k’akikayta, imakayta, ruparikllata nakashpaka miyuchik mapayachikkunata hichakpi, shinapash wakinpilla llakitukushkata pakta riksishpaka kishpirinkami.
4. Kari warmi antawapurichik ninawan tutyak, wakllichik, wañuchik hillaykunata kamachikman mana willlashpalla antawapi apakukpi, chay hillayta mana apana antawapi apakpi, mana kashpaka chay antawata pushana pankata mana charishpa pushakukpi.
5. Kamachik arinishkata mana charishpa, churashka uchilla kamachiyta mana uyashpa llutachishka ñan hawapi kallpay samachikta rurakpi, mana kashpaka chayta rurachun kachakpi.
6. Kamachik arinishkata mana charishpalla antawa purina ñanta tuñikpi, wakllichikpi. shinallatak kupakunata ñanpi shitakpi, llankayta tukuchishpa mapakunata mana pichakpi.
7. Kari warmi antawapurichik antawapak punkupi, sarunapi, ankarapi, takarinapi, mana kashpaka warkurayachishpa runakunata pushakpi.
8. Kari warmi antawapurichik uchilla kamachiy rikuchishkata mana uyashpa llaktayukta apak, mintalana, shukllapak antawapi runakunata kipikunata chakrushpa apakpi, llipyakuk chumpita antawapi mana churashka kakpi.
9. Kari warmi antawapurichik llaktayuk apak, mintalay antawawan yanapayta mana mañachikpi.

Kari warmi antapyupi purik, chakiwan purikkunapash, mayhan kashkata rikushpa, kullki chanillawanmi wanachinka.

389. Niki.- Antawa kamaywakllichiy chuskuniki samipi.- (Mushukyachishka kay 171 Niki killka kay Kamachiy y/i R.O.512-5S, 10-VII-2021).- Llankakpak killakullkimanta kimsa chunka patsakmanta rakishkawami wanachinka:

1. Kari warmi antawapurichik chapakkuna mañashkata mana katikpi, manakashpaka makiwan rikuchishka unanchata mana katikpi, ñankunapi churashka tukuy unanchakuna: katiyachik, shayachik, yallichun mañak, chimpachik nakashpaka chikan purinapak churashka ñankuna.
2. Ayllukuna wakllirinalla kuskapi kuyurikuk antawata ñawpakpi, kaykunapi: kinku, chaka, utkuñan, wichi tukuriypi kallpakukpi,  kamachishkapi riksichishka unanchakunawan takarikpi.
3. Kari warmi antawapurichik pushakkunapak arinishkata mana charishpa ñankunata harkachishpa antawa purikuyta shinallatak antawa kasiklla purinatapash shuktakyachikpi.
4. Riksichik nipata mana charishpa yachakukta aparik antawata pushakpi, yachakuk shayarina kuskapi mañashka achikta mana charishpa antawata pushakpi.
5. Kari warmi antawapurichik kamachikta, antawa chapakta kamikpi.
6. Kari warmi antawapurichik kushkapi kallpanapak saywata yallichishpa antawata pushakpi, antawa purichinapak uchilla kamachiyta rikuchishkashina.
7. Kari warmi antawapurichik shuk kuyurik antawa purichinapak uchilla kamachiy rikuchishkashina wakllirishka antawata purichikukpi, tukuy wakllirikukta allichinkamami antawataka harkachinka.
8. Kari warmi antawapurichinata yachak arinishkata mana charishpa, llaktayukta apakukpi, mintalakukpi nakashpaka paykuna llankanapak arinishka kuskamanta yallishpa purikukpi; shinapash taxi antawa nakashpaka llankanapak arinishka kuskamanta yallishpa llaktayukta apanapak yuyarinakushka killakawanka chispirishkami kan, shinapash kikinlla munaymanta purina, llankanaka harkashkami kan.
9. Kari warmi antawa charik llaktayukta yanapak, mintalak, shukpaklla antawata mana kamachiywan arinishka runaman antawata kukpi.
10. Kari warmi antawapurichik aparik antawapi llasak manyata yallishkapi, punchaka puka wipalata mana churashpa, tutaka achikta mana churashpa pushakukpi, shuk kuyurik antawa purichinapak uchilla kamachiy rikuchishkashina tukuy mutsushkawan mana purichikukpi.
11. Kari warmi antawapurichik paywan purikukpash, tiyakpika, antawa kamachiypi churashkata mana paktashpa kuyu apyupi, uchilla kuyu apyu, antakuyu apyupi, kimsa muyumpa apyupi, chusku muyumpa apyupi rantinchishka anta muchikukunata mana alli churakpi, antawawan tutapi purinkapa llipyakuk churarinata mana churarikpi.
12. Shuk ayllu, antawa kamachiy rikuchishkashina antawata rikuchik yupayta mana churakpi, nakashpaka shuktak yupayta churashpi, yupayta pakalla charik antawata purichikukpi.

Mushuk antawa kakpi, antawayukka mutsurik pankakunata charinkapa kimsachunka punchatami charin.

Kari warmi antapyupi purik, chakiwan purikkunapash, mayhan kashkata rikushpa, kullki chanillawanmi wanachinka.

390 Niki. Antawa kamaywakllichiy pichkaniki samipi.- (Mushukyachishka kay 171 Niki killka kay Kamachiy y/i R.O.512-5S, 10-VII-2021).- Llankakpak killakullkimanta chunka pichka patsakmanta rakishka chaniwanmi wanachinka:

1. Kari warmi antawapurichik, uri ñanta sikiyakushpa antawapak kuyukta wañuchikpi.
2. Kari warmi antawapurichik antawa purishkamanta manukullki chayachinata shuwarinapak imatapash rurashkamanta.
3. Kari warmi antawapurichik alliman purinapak achikllata rikuchishka ñanpi tikraman antawata pushakukpi.
4.  Kari warmi antawapurichik antawa kamachiy rikuchishkashina diesel antawapak kushni llukshina tututa mana alliman churashka kakpi.
5. Antawayuk antawata purichikpash, wayan tiyakpi nakashpaka llaktayuk llakipi kakpi, yanapachun mañakpi mana ushanichu nishpa shitarikpi.
6. Kari warmi kuyuk antawata purichik, wayan antawa winiwayanta wakachishpa kallpakukpi unanchakukpipash, ñanmanta mana anchukpi.
7. Kari warmi antawapurichik mana arinishka ñan kuskakunapi kuyurik antawata runakunata, kipita, shuktakkunatapash hapinkapak sakinkapakpash ashatalla unipakpash antawata shayachikpi.
8. Kari warmi antawapurichik mayhan antawapash mayhan ñanpipash, llakikunata harkarinapak kamachiy rikuchishkata mana katishpa ñankunapi shitashpa sakikpi.
9. Taxi antawata kari warmi purichik, taxítupukta 24 sayllakama mana katichikpi, paypak awllita pantachikpi, pakalla kuskapi churakpipash.
10. Kari warmi antawa purichik shuk kuyuk antawapi,  antawa purichik Kamakpi rikuchishkashina wikanllita mana watarikpi shinallatak manyapi kak runakunata, yanapaktapash wikanllita watarichun mana mañakpi.
11. Kari warmi antawapurichik  ñanta kallpakushpa utkashpa kayshuk ñanman rantinchikpi, yanka yallichikpipash.
12. Kari warmi antawapurichik llatayukta aparik antawapi llankakushpa ayllukunaktak ashnakkunata hapinaman yaykukpi.
13. Kari warmi antawapurichik runata, wiwata, nipakunatapash rikrapi, mana alli kuskapipash apakukpi.
14. Kari warmi antawapurichik antawata mana achikkunawan, wakllirishka achikwan pushakpi,  kamachiywan rikuchishka sayllakunapi achikta mana rantinchikpi nakashpaka antawata kinkuchikushpa, shayachikushpa llipyakuk achikta mana chukchuchikpi.
15. Kari warmi antawapurichik, yachakukta aparik shuk antawa arinishka kuskakunapi shayarishpa ayllukunata sakikukpi, hapikukpi, yallishpa ñawpakpi.
16. Kari warmi antawapurichik Ecuador llaktayukpak antawata llankana sayllakunata yallishpa purichinapak, kamak kushkapankata mana charikpi.
17. Kari warmi antawapurichik llaktayukta aparik antawapi anta apyuta mana apasha nikpi, shinapash anta apyu apachinata charikpi.
18. Kari warmi antawapurichik paykunalla anta apyupi purina ñanta, kallpana ñanta, ñan chakatata, mana uñanchashka kuska ñanta shinallatak antapyupak ñantapash mana sumaychakpi.
19. Kari warmi antawapurichik paypak antawawan paykunalla anta apyupi purina ñanman yaykurikpi, shayarikpipash.
20. Kari warmi kuyuk apyupi, uchilla kuyu apyupi, antakuyu apyupi, kimsa muyumpa apyupi, chusku muyumpa apyupipash kamachiy rikuchishkata mana uyashpa achka runakunata aparikpi.
21. Kamachiyta mana uyashpa nakashpaka willaykunata mana churashpa runakuna purinata, tukuy kasiklla purina ñankunata antawawan harkakpi.
22. Kari warmi antawapurichik kari warmi wawakunata paykunatalla, mana yuyak runawan antawa ukupi sakikpi.

Kari warmi antapyupi purik, chakiwan purikkunapash, mayhan kashkata rikushpa, kullki chanillawanmi wanachinka.

391 Niki.- Antawa kamaywakllichiy suktaniki samipi.- (Mushukyachishka kay 171 Niki killka kay Kamachiy y/i R.O.512-5S, 10-VII-2021).- Llankakpak killakullkimanta chunka patsakmanta rakishka chaniwanmi wanachinka:

1. Kari warmi antawapurichik antawa purichina kamachiyta shuktak uchilla kamachiykunawanpash takarishpa mapa kushnita shitakuk paya antawawan purikukpi.
2. Ishkay antawa purina ñanta, shuk antawata alli manyata pushakpi.
3. Kari warmi antawapurichik paypak antawawan llaktayukta aparik antawapak, utka kallpak antawapak ñanta killpashpa purikpi.
4. Kari warmi antawapurichik antawa kamachiy rikuchishka shina paypak antawapi Yanapak Hampi kipita mana charikpi shinallatak huntachishka awllikak ninawpayachiktapash mana charikpi.
5. Kari warmi antawapurichik Antawa kamachiy, uchilla kamachiy harkashka kuskapi antawata shayachikpi, shinallatak tisiku runa yaykuna chakapi, chichu warmi shayarina kuskapi antawata shayachikpi; nakashpaka tisiku yaykurina chakata, antawata yaykuchina punkuta, runakuna purina hatun kuskatapash harkakpi. Kayshina rikushpa antawa purichik mana chaypi kakpika wichkashpa wanachina ukumanmi antawataka apanka.
6.  Antawapi ashnak tukurikpi antawawan ñanpi shayarishpa purinakuyta harkakpi.
7. Kari warmi antawapurichik Antawa kamachiy, uchilla kamachiy rikuchishkashina wawakunata alli ikaywan mana kamashpalla pushakukpi.
8. Kari warmi antawapurichik, Antakuru purina ñanpi, antawa utkashpa kallpana ñanpi, shuktak ñantapash manarak yallishpa antawata mana samachikpi.
9. Ayllukuna  kamachiy arinishkata mana charishpa shukpaklla antawapi, llaktayukpak  antawapipash winiwayanta, wayanllipyata churachikpi, shinata rikushpaka kay millka killkapi rikuchishkawan wanachishka hawapipash kay winiwayanta, wayanllipyatapashmi anchuchinka.
10. Kari warmi antawapurichik, antawa wakllirikpi Kamak Suytu unanchata alli rikunakllapi kamachiykuna uchilla kamachiykuna rikuchishkashina mana churashka kakpi.
11. Rupi harkanapak lastay churashka, amsayachishka tukuyshina pankawan pakashka rirpuwan antawa pushakta alli rikuchun harkakukpi, shinapash kamachiywan arinishkata charikpi, nakashpaka llankaywasimanta chashna shamushkakunami chikanyan.
12. Kari warmi antawapurichik antawa pushakushpa karu uyanapi rimakukpi shinallatak maki illaklla rimanawan mana churashka kakpi.
13. Kari warmi antawapurichik Llaktayukta aparik antawapi wawakunata, yachakukkunata, sukta chunka yallita charik yuyak runakunata, tisiku runakunatapash kamachiy rikuchishka chanimaruta mana paktachikpi.
14. Kari warmi antawapurichik tutapi antawapak achikta mana katichikpi, nakashpaka amsa kuskakunapi antawapak achikta wañuchishpa pushakukpi.
15. Llaktayukta aparik, mintalak antawata kari warmi purichik, yanapakpash antawapi purik runakunata waktashpa, kamishpapish llakichikpi.
16, Llaktayukkuna, antawa pushak kamakkuna arinishka pankata mana charishpa tukuylla runakashpa, wiwakashpapash aysashka antawawan ñankunapi mishanakushpa pukllakpi.
17. Antawa allichikkuna llaktayukpak ñanpi, hillay kamayta mitachikpi, antawata, anta apyuta, kuyu apyuta allichina kuskata rurakpi.
18. Antawayuk kari warmi ayllukuna llaktayukta yanapak, mintalak, nakashpaka shukllapak antawapipash shuyukuyurikta, karurikuchikpash antawapurichik pantarinalla kuskapi churakpi.
19. Kari warmi antawapurichik Kitipi purina antawapak punkuta paskashka ñankunata purikukpi.
20. Kari warmi antawapurchik Kichkiyachishka kuskakunata llashak antawakunawan purikpi, kitipi churashka kamachiyta mana uyashpa antawata purichikpi.
21. Antawa purichina iñik pankata mana apashpa antawata pushakukpi.

Kari warmi antapyupi purik, chakiwan purikkunapash, mayhan kashkata rikushpa, kullki chanillawanmi wanachinka.

392 Niki. Antawa kamaywakllichiy kanchisniki samipi.- (Mushukyachishka kay 171 Niki killka kay Kamachiy y/i R.O.512-5S, 10-VII-2021).- Llankakpak killakullkimanta  pichka patsakmanta rakishkawami wanachinka:

1. Kari warmi antawapurichik uyarikunamanta rimashka kamachiy nishkata mana uyashpa, mana mutsushpapish winita, shuktak uyarinkunatapash yalli sinchita kutin kutin wakachikpi.
2. Kari warmi antawapurichik llaktayukta aparik, minatalak antawapi kamachi rikuchishkashina riksichik unanchata mana churakpi, ashtawankari imapi llankakushkata riksichik unanchata mana churakpi.
3. Tisiku runa paylla purichinkapak allichishka antawata, kikinyachishka unanchawan mana riksichishpa purichikukpi.
4. Kari warmi antawapurichik llaktayukta aparik antawapi Markakunaman, istallaktaman purik tukuylla antawapi purikkunapak shutikunata mana rikuchikpi.
5. . Kari warmi antawapurichik antawa purichina kamachiy rikuchishkashina karupilla antawata  mana pushakukpi.
6. Kari warmi antawapurichik mana wikanlliwan watarishpa antawata pushakpi.
7. Kari warmi antawapurichik tukuylla antawapi purikuk runakuna mapakunata, kupakunata churachun tachuta, kutamata mana churakpi.
8. Kari warmi llaktayukkuna tukuylla ñankunapak patata mana purikpi, paykuna purichun rikuchishka ñanta mana purikpi.
9. Kari warmi llaktayukkuna antawa ñankunata purikkuna utka kallapakuk winiwayan wakakpi ñankunamanta mana anchurikpi.
10 Pachamamata mapayachik kupakunata antawa ukumanta kanchaman llaktayukpak ñanpi shitakpi.
11. Purikkunata kamana kuskakunapi katushpa llankakpi, nakashpaka chaypi mitachita mañachikpi.
12. Ama purichun rikuchishka kuskakunata anta apyupi, kuyu apyupi muyushpa purikukpi.
13. Antawata rantishka kipa kimsa chunka puncha ukupi, antawa shukpak makiman yallichik pankata antawa kipukpi mana killkachikpi.
14. Kari warmi anta apyupi purikkuna, wiwaman aysachishka antawakunawan purikushpa kamachiyshka unanchakunata mana sumaychakpi.
15. Kamachiywan mana arinishka kashpapash antawapi mana churana kuskakunapi achikta, hatun achikta, puyuta llikik achiktapash churakpi.

 

Yanaparinapak hapishka

Mamallakta Tantanakuy: https://www.asambleanacional.gob.ec/kichwa